Черкесский календарь. Август

ШЫШЪХЬА1У

Нэмык1ыц1эу и1эр - «Гъэмэфак1» (Нэгумэ Шор).

АДЫГЭМРЭ ШЫМРЭ

Адыгэл1ым шыр и1эшагъ, ишъошагъ, игъунджагъ, иныбджэгъу шъыпкъагъ.

Адыгэш лъэпкъыхэр: щагъдый, шъэолыхъу, абыку, бэчкъан, къундэт, хьэгъундэкъу, щэджэрыкъу, есэнэй, къырымшокъал, егъэн, ачатыр, трам, нэмык1хэри. А пстэуми анахь икъугъэк1э алъытэу ык1и агъэлъап1эу щытыгъэр щагъдыир ары.

Шыхэр ашъок1э зэрэзэтефыгъэхэр: пц1эгъоплъ, къарэ, тхъо, бырул, шхъуант1э, чэмыдэ, гъо, джэфы. Адыгэмэ шы къолэнхэр ахъущтыгъэхэп, мызэшъозэшэу ахъущтыгъэ закъор «шы лъэкъофыр» ары. Шы джэф тесэу зек1о к1ощтыгъэхэп.

Бырулэм илъэшыгъэ, ипытагъэ къыгъэлъагъоу адыгэмэ а1о: «Бырулэм имыгъо шибгъу ыуас», «Бырулэм к1эн лые хэлъ».

ТЫГЪУЖЪ НЭШЪУМ ИКЪЭБАР

(тхыдэжъ)

Тыгъужъ Нэшъур япащэу тыгъужъ куп шак1омэ афыхэзэ, шыумэ ащыщ горэ ак1ахьэ хъугъэ. Тыгъужъ ныбжьык1эхэр къэгумэк1ыхи, Нэшъум 1офыр зытетыр ра1уагъ. Адырэр къяупч1ыгъ: «Сыд фэда шыур шэу зытесыр?». Шыр къарэу зырагъаш1эм, жъуагъэм хэлъэдэнхэу ари1уагъ. Аущтэу заш1ым, шыр ауж къинагъ. Пц1эгъоплъыр къак1ахьэ зэхъум, Нэшъум тыгъужъымэ тэкъэжъылъэр чъап1э аригъэш1и, ащи 1эк1эк1ыгъэх. Пк1эгъуалэр апэ къызешъым, Нэшъум иунашъок1э тыгъэм печъэхэзэ, ари къыщанагъ. Бырулэр къак1ахьэу зыра1ом, Нэшъур инэу къэгумэк1ыгъ ык1и «шъузэбгырычъ, хэти ышъхьэ зэрэхихыжьышъу», - ы1уи шъхьахьыжь-псэхьыжьэу к1и1агъ. Агу изыгъэу, тыгъужъ ныбжьык1эхэр зэутэк1хэзэ, Нэшъум лъыджагъэх зыщызэ1ук1эжьыщтхэм к1эупч1эхэу. Адырэм къызэмыплъэк1эу, ичъэ хигъахъозэ, къызэри1ок1ыгъ: «Тыгъужъышъохэр зыщащэрэ бэдзэрым тыщызэ1ук1эжьыщтых!».

ГЪОГУОНЭ ХЭБЗЭ ЗАУЛ

- Шыурэ лъэсырэ зэ1ук1эхэмэ, сэлам зыхын фаер шыур ары.

- Л1ыш1ур фарэм тесми, бзылъфыгъэм фэтэджы.

- Шым утесэу бзылъфыгъэ, е ощ нахьыжъ удэгущы1эныр емык1ушху.

- Бысымым узэрэфэразэр, узэрэ ц1ыф гъэсагъэр умыгъэгъошэнэу уфаемэ, амал имы1эу узэрэзек1он фаер мары: унэм укъызик1ыжьык1э, шым ышъхьэ унэ гупэм фэгъэзагъэу ушэсыжьыни, а лъэныкъор уиджабгъоу зыкъэбгъэк1эрыхъони, укъыдэк1ыжьыщт. Щагум укъыздэк1ыжьык1э шым къамыщк1э уеоу укъызежьэжьрэм, къик1ырэр унагъом инэу угу ебгъагъэу ары.

ГУЩЫ1Э ЩЭРЫОХЭР

- Шыш1ур ныбджэгъуш1ум фэд.

- Шы дэхэ мыгъор л1ыгъэжъ, шычэмыдэжъыр къушъхьэм дэк1ыжьы.

- Хьэм игъищ, шым игъибгъу, л1ым игъэщэк1.

- Гъэриблым мэблаблэ, гъэрибгъум зеубгъу (хырыхыхь).

(Шы).