Мы статьяр иджыпсту къыс1эрыхьащ. Сынывдэмыугуашэу си гум идакъым. Феджи фегупсыс:
Илъэсрэ ныкъуэм щ1игъук1э Вольнэ Аул дэт зыгъэпсэхуп1э унэм щыпсэуащ Сирием щек1уэк1 зауэм зи псэ къыхэзыха ди лъэпкъэгъу адыгэхэу ц1ыху 50-м нэс. А щ1ып1эм абыхэм ща1а псэук1эм куэд щыгъуазэщ, ди газетри мащ1экъым а 1уэхугъуэм зэрытетхыхьар. Блэк1а илъэсым и дыгъэгъазэ мазэм ахэр къыщ1агъэк1ыу «Терек» зыгъэпсэхуп1э унэм щ1ыщ1агъэт1ысхьам щхьэусыгъуэ куэд и1эщ, ауэ абыхэм щыщу дэ дызыщыгъуазэр – а унэм псы хуабэ къызэрыщимыжыр арат.
Мы зэманым абы щ1эса унагъуэ 13-ри зэгъусэу «Терекым» щопсэу. Я псэук1э хъуам, псэуалъэ яхъуэжар къазэрыщыхъур зэзгъэщ1эну си мураду ди лъэпкъэгъухэм я деж сыщы1ат иджыблагъэ. Щ1ыхьэбжэр къызэры1усхыу псы1эмэмрэ гъуэтэрымэмрэ къыс1ууащ. Пэжыр жып1эмэ, а махуэм щ1ыбым щ1ы1агъыу щы1ам къыщхьэщык1тэкъым унэ к1уэц1ым и щытык1эр. Сыкъызык1элъык1уахэр ет1уанэ къатым къыщыслъыхъуэм, абыхэм языхэз, а унэм щыпсэу Уджыхъу Адиль къыспежьэри сригъэблэгъащ, сыкъызэрык1уамк1э адрейхэми хъыбар яригъэщ1ащ. Зэуэ гу лъыботэ ди лъэпкъэгъухэр сыт хуэдэ щытык1э имыхуами абыхэм я гуапагъэмрэ я зы1ыгъык1э дахэмрэ зэрызамыхъуэжым. Жып1энурамэ, абыхэм «я гур зыгъэуф1ыц1ын» куэд ялъэгъуащ, нобэми пшагъуэм щ1игъэна я псэук1э хьэлъэм дыгъэ бзий къыхэпсэнуи гугъап1эу къахуэнар мащ1эщ.
- Тхьэмахуэм щ1игъуауэ санаториер къагъэхуэбэжкъым, щхьэж и пэш зыгъэхуабэ печкэ щ1эту абы дыкъригъэлу аращ, - жа1э абы щ1эсхэм. Щ1амыгъэхуабэм и щхьэусыгъуэу хуагъэфащэхэм ящыщщ псы хуабэр радиаторхэм къэмысу щ1ы щ1агъым щызэпхырыша бжьамийхэм ящыщ гуэр гъуанэ хъуауэ, зэхъуэк1ын хуейуэ. Зэрыжа1амк1э, санаторием и унафэщ1ыр к1эщ1у а 1уэхум и ужь ихьэнущ.
Унагъуэхэр зыщ1эс пэш к1уэц1хэр ц1ык1ущ. А зы пэшым ик1и щопщаф1э, ик1и щожейхэр. «Джайлыкъым» пщэф1ап1э хуит ща1ащ, ик1и ар ягу къоуэ. «Мыр пщэф1ап1э тщ1ыну ди мурадащ, ауэ газ къек1уал1экъым. Электрокъарук1э лажьэ хьэку щ1эдгъэувэну дыхуейт, ауэ санаторием и нэхъыщхьэм къытхуидэкъым», - жа1э ди лъэпкъэгъухэм.
Зи блынджабэхэр зэхэчэтхъа, зи лъэгур къитхъа пэш ц1ык1ум я холодильникыр щ1агъэуват, ауэ куэд дэмык1ыу ар зэрылажьэ ток к1апсэр зэписык1ащ. Къызэрызжа1амк1э, псэуп1эм щызэпрыша ток к1апсэхэр жьы хъуащи, дзыхь щ1ыгъуэджэщ зэписык1ыу маф1эс къыщыхъунк1э. Абы зыщахъумэн папщ1э, езыхэм к1апсэ къащэхуахэмк1э зэрыхъук1эрэ зэрыжьыщ1э машинэр шынагъуэншэу ягъэлэжьэну зэтраухуащ.
Псэуп1эм (зыгъэпсэхуп1э унэк1э уеджэну, апхуэдэ нэщэнэ зыри и1экъым) щыпсэу ц1ыху 50-м пенсэ ныбжьым нэсауэ нэхъыжьи 5 яхэтщ, сабийуэ 4 мэхъу. Лэжьап1э 1энат1э пэрытыр ц1ыхуитху къудейщ. Апхуэдэу, КъБКъУ-м и студент пщащэ ц1ык1ум и унагъуэр ц1ыхуипл1 мэхъури, езым еджэнри лэжьыгъэри зэдехь, адрейхэм лэжьыгъэ я1экъым.
Псом хуэмыдэу мэп1ейтей мазэ бжыгъэ зи ныбжь сабий ц1ынит1ым я анэхэр. Дауэ зыхуей хуэбгъэзэфын ахэр пэш къэмыплъхэм сымаджэ щ1эмыхъухьу?
Щтап1э къихьэжахэу унагъуэ 61-м мазэ бжыгъэ и пэк1э псэуп1э унэхэр къратыну ягъэ1уат, ауэ а 1уэхур зыщ1ып1и нэсакъым. Гугъэр псэм и щ1асэщ, абыхэм ящыщ гуэрхэри иджыри мэгугъэ, хэти и гугъэр хихыжыпауэ, 1энкуну щытщ. Хэкурысхэми зэрызэхахам хуэдэу я гугъэщ ди лъэпкъэгъухэм я псэуп1эк1э зэтеувауэ, абы къыхэк1уи абыхэм як1элъыгъуазэр нэхъ мащ1э хъуащ. Ц1ыхум нэгъуэщ1 хуумыщ1эфми, псалъэ гуапэк1э хуэупсэ, - жа1э. Иужьрей мазит1ым абыхэм я 1уэху зытет зрагъэщ1эну ялъыгъуэзар мащ1э дыдэщ, абы и щхьэусыгъуэ нэхъыщхьэу къэслъытэр 1уэху щытык1эм тэмэму зэрыхамыщ1ык1ырщ. «Хьэщ1эр нэщхъеймэ, бысымым и ягъэщ», - жа1э. Ди лъэпкъэгъу къэ1эпхъуэжахэр хьэщ1эу плъытэ мыхъунуми, гуры1уэгъуэщ ахэр гулъытэ зэрыхуэныкъуэр, я лъахэм я гур щагъэт1ылъу лъэ быдэк1э увын папщ1э. Зи гугъу сщ1ы унагъуэхэм нэщхъейуэ ф1эк1а сарихьэл1эркъым. Ипэ зэманхэм я нэгум щ1элъа дэрэжэгъуэри, нэщхъыф1агъэри ядэслъагъужыркъым. «Терек» псэуп1эм куэду щ1эсщ Молдавием къик1а цыджанхэри. Абыхэмрэ ди лъэпкъэгъухэмрэ я псэук1э щытык1эр зэхуэдэщ нобэк1э. Зэрызэщхьэщык1ыр зыщ: цыджанхэм хуэдэу я 1эр шияуэ уэрамым лъэ1уак1уэ дэувэнукъым адыгэхэр.
«Гу зык1уэц1ымылъыж лъэпкъым и 1ыхьэр шхыгъуаф1эщ». Зы зэмани адыгэм гущ1эгъуншэу зэик1 шэч къыхуащ1акъым. Къэрал 1уэху хъуну дызыщыгугъыу ямыщ1ыфыр лъэпкъ 1уэху хъуну и чэзущ! Хэ1этык1а псалъэхэр 1уэхущ1афэк1э къэгъэлъэгъуапхъэщи, зи акъылрэ зи къарурэ абы пэлъэщын лъэпкъ ц1ыхуу Тхьэм дыкъыщ1игъэк1!
Щ. А.