ЗЛАТОГЛАЗАЯ ХИБЛА С ЗОЛОТЫМ ГОЛОСОМ

ХИБЛЭ  ДЫЩЭНЭ И ДЫЩЭ МАКЪЫР

Абхъаз нэхъ ц1эры1уэ дыдэр  хэт жып1эрэ уэрамым ущыщ1эупщ1эмэ, ц1ыхухэм къатынур  зы  жэуапщ- Искандер Фазиль. Нэхъ ц1эры1уэ дыдэу  абхъаз ц1ыхубзыр  жып1эмэ, ц1ыхухэм занщ1эу къахуэмыгъуэтынк1э мэхъу жа1энур, ауэ  оперэ ф1ыуэ зылъагъухэр  зы мэскъалк1и егупсысынукъым-шэч хэмылъыу ар Герзмава  Хиблэщ. Нэхъапэм, Хворостовский Дмитрий теухуауэ гушы1э къек1уэк1ыу щытащ, уэрэджы1ак1уэр апхуэдизк1э къухьэп1эмк1э ф1ыуэ къыщалъагъурти и унэц1эр къапсэлъыфу   зрагъэсащ жа1эу. Апхуэдэу   къапщтэмэ, дыщэ  макъ зыгъэ1у Хиблэ и творчествэм  дихьэххэр   къызэреджэр и ц1эмк1эщ. Дыщэнэ-  аращ абы къик1ыр, абхъазхэм я бзэмк1э.

Аращи, Герзмава  Хиблэ: Абхъазым, къэзылъхуа и  адэ-анэм я пхъу,  Станиславскэмрэ  Немирович-  Данченкэмрэ я  ц1эр зрихьэу  Мэзкуу  дэт   музыкэ театрым и актрисэ, дунейпсо оперэм и примадоннэ, щхьэгъусэ, анэ, «Герзмава  Хиблэ фыкърегъэблагъэ…» зыф1аща фестивалым и къызэгъэпэщак1уэ. Ик1эм- ик1эжым-  тхьэ1ухуд.

АБХЪАЗЫМ, КЪЭЗЫЛЪХУА И АДЭ- АНЭМ Я ПХЪУ

Хиблэ- жи1эмэ абхъазхэм я бзэмк1э- «дыщэнэ» жи1эу аращ. Къыщ1эплъэт си нэхэм: ахэр гъуэжьыфэщ. Зэрыжа1эмк1э, сэ сыкъыщалъхуам си нэхэр   дыщафэт. Си адэ-анэм  абдежым  щытраухуат, хъыджэбз ц1ык1ур дахэ хъун хуейуэ.

Сэ   сыкъыщалъхуащ   Абхъазым и Пицундэ  къалэм, ар дыгъэпсщ, телъыджэщ. Музыкэ  школыр Гагры къыщызухащ, Сухум  дэт училищем фортепианэм  зыщыхуезгъэсащ.

Илъэс 18 сыхъуху си гущхьэ къэк1акъым уэрэджы1ак1уэ сыхъуну, уэрэд стхыну. 

Си анэр щ1эхъуэпсырт Мэзкуу консерваторием  сыщеджэну.

Сызэрысабийрэ музыкэм  сыдихьэхми уэрэджы1эным зыщестар гувауэщ, илъэс 19 ныбжьым ситу.

Зэчи  зэрызбгъэдэлъыр къыщызгуры1уар си анэр дунейм ехыжа  нэужьщ.

Консерваторием сызышар си адэрщ.   Экзаменхэр  щыстым ар хуабжьу  гузавэрт. Зэик1 сигу ихункъым, 1ыхьит1ым сыпхык1ауэ,  ещанэ 1ыхьэм,  консерваторием и пэшышхуэм  уэрэд щыжыс1эу,  и нэпсыр къек1уауэ ар къызэрызэдэ1уар… Ит1анэ гуауэшхуэ къыстепсыхащ- мамэ дызэримы1эжрэ илъэсит1 щрикъум,  папэ  дунейм   ехыжащ. Ди  унагъуэр зэры1ыгът, дахэт. Си дэлъхумрэ  сэрэ  лъагъуныгъэм дыхап1ык1ат.

Сызэрысабийрэ зэдежьур   зэхэсхыхыу  сыкъэхъуащ. Си адэшхуэм  лъэпкъ  уэрэдхэр ф1ыуэ илъагъурт. И къуэрылъху- пхъурылъхумхэм ядэщ1ыгъуу куэдрэ иришажьэрт уэрэдыр. Уэрэд жа1эну утыку къихьэр  ди ц1ыхухъухэрт, ауэ ц1ыхубзхэми мэкъамэр я жагъуэтэкъым. Си анэми уэрэд жи1эу щытащ. Сэ хуабжьу сызы1эпешэ абхъаз  музыкэм. Арыншэу  сыпсэуфынукъым. Лъэпкъ  уэрэдхэм- шэщ1ауэ, нэщхъейуэ- си концертхэр ягъэщ1эращ1э, классикэ  программэр гъэщ1эгъуэн, щ1эщыгъуэ  ящ1.

Чайковскэм и зэпеуэм, гран- при нэужьым, сощ1эж, «Джапанартс» зэгуры1уэныгъэр кърик1уащ, абдежым си япэ  гастролхэм щ1идзащ. Оркестрыр   сигъусэт.  Апхуэдизк1э куэдрэ Бис сыкъраджэжати, дгъэхьэзыра   пычыгъуэ к1эщ1хэр псори   дыухат. Зыри  къыщысхуэмынэм, сыкъихьэри  мэкъамэ дэщ1ымыгъуу,  абхъаз лъэпкъ  уэрэдыр   сукъуэдиящ. Апхуэдэ  уэрэд гъэзэщ1эк1эм щымыгугъа  японхэм, зэхахар хуабжьу я  псэм  къыдыхьат.

Сэ си анэдэлъхубзэр ф1ыдыдэу согъэшэрыуэ. Ауэ Сандрик абхъазыбзэр  щ1агъуэу ищ1эркъым, абы сабий садри, курыт еджап1эри Мэзкуу  къыщиухащ. Гъэмахуэ зыгъэпсэхугъуэм Абхъазым, и адэшхуэ-анэшхуэм  деж щы1эху, мащ1эу зыгуэрхэр кърагъащ1э. Си жагъуэщ си къуэм бзэр зэримыщ1эр,  къызгуро1уэ ар сэ  сызэрикъуэншагъэр. Абхъазыбзэр  гугъущ,  ар зэбгъэщ1эн уи мурадмэ, псом япэ уи унэ ущрипсэлъэжын  хуейщ абы.

Ди  бзэм хэтщ  мыпхуэдэ псалъэ- «пхащароп»- емык1у жи1эу аращ.  «Пхащароп» псалъэм къок1ыр,  нэхъыжьым, ц1ыхубзым  пщ1э къалъысыр к1элъызрамыхьэмэ. Зыгуэрым, ар  псэ зы1ут- зы1умыт и1экъым,  пщ1э щыхуамыщ1к1э къапсэлъыр–«пхащароп». Абхъазхэм я дежк1э псом япэр- напэрщ.

Дэ ди1эщ лъэпкъ къафэхэмк1э ансамбль бэлыхьхэр, зэдежьууэ уэрэд жы1эныр- абыхэм ди  лъэпкъым и щэнхабзэм япэ увып1эр ща1ыгъщ. Ди  лъым  хэту къыддогъуэгурык1уэ ахэр. Кавказым и ц1ыхухэр апхуэдэу къигъэщ1ащ, зэдежьууэ   макъ дахэк1э уэрэд яхужы1эу. Дэтхэнэ   зы   урысми хужымы1эну уэрэдыр,  зэрызэхихам  хуэдэу хужы1энущ дэтхэнэ  зы абхъазми, къанэ щ1агъуэ щымы1эу.

Сэ  куэд щ1ауэ сыщ1эхъуэпсырт Пицундэ гуф1эгъуэ махуэшхуэ ц1ыхухэм папщ1э щезгъэк1уэк1ыну. Ф1ыуэ солъагъу мы къалэр, мы щ1ыр, сызы1эпашэ абыхэм.  Сагъэп1ейтей Пицундэ и хьэуам, хым, псейхэм, йодым. Л1эщ1ыгъуэ блэк1ахэм я мэк1э гъэнщ1а ди  чылисэм и дэтхэнэ  зы  мывэри сц1ыхуу къысф1ощ1. Мэзкуу сыщыщы1эм дежи  1эщ1ыб сщ1ыркъым тхьэелъэ1уп1э щ1ып1эр, сф1эф1щ абы къыщ1их к1эрт1оф уэздыгъэм и мэр.

Зы  зэман  ди   чылисэм щрагъэк1уэк1ыу щытащ «Ночные серенады»  фестивалыр. Ар къызэригъэпэщт скрипкэк1э ц1эры1уэ Исакадзе Лианэ. Сэ а  фестивалым  сыкъыдэхъуащ. Уэрэджы1ак1уэ ц1эры1уэ сыщыхъуам,  классикэ  музыкэм  теухуа проект ц1эры1уэ ди  чылисэм щызгъэзэщ1эну сигу къихьат.

ЕХЪУЛ1ЭНЫГЪЭМ УХУЭЗЫШЭ ГЪУЭГУ

Илъэс 16 ныбжьым ситу си анэр  дунейм   ехыжащ. Сэ ар ф1ыщэу слъагъурт. Мама щ1эхъуэпсырт сэ музыкант сыхъуну, ар езыр  органым  еуэрт. Ауэ, зэгуэрым зэхэсщ1ащ, си уэрэд жы1эк1эр нэгъуэщ1  зэрыхъуар. А зэманым  Сухум и  музыкэ училищем сыщ1эст. Фортепианэмк1э си егъэджак1уэ Яврян  Карлен си макъыр  щызэхихым  Бумбуруди  Жозефинэ и  деж  сишащ, ар вокалымк1э факультетым и унафэщ1т. Жозефинэ къызэдэ1уащ,  ик1и къызжи1ащ  дяпэк1э дызэрыздэлэжьэнур.

Зы  илъэс   закъуэщ абы и деж сызэрык1уар. Абы къриубыдэу  уэрэд жы1эк1э техникэм, бауэк1эм делэжьащ, макъхэр зэхэсц1ыхук1ыу сригъэсащ, оперэ   партиехэр сигъэщ1ащ. Псом нэхъыщхьэу  сэ  къэзбжыр, Жозефинэ  и гъэсэнхэм  езым и макък1э псори зэраригъэлъагъурт. Дэтхэнэ зы произведение дгъэзащ1эми и купщ1эр къыдгуригъа1уэрт. Гъуазджэм и дунейм  телъыджэр къытхузэ1уихырт.

Илъэс т1ощ1к1э узэ1эбык1ыжмэ, Мэзкуу сыкъыщык1уам, сэ къысф1эщ1ырт уэрэд жы1эным сыт и лъэныкъуэк1и сыхуэхьэзыру. Дау щымытми,  консерваторием сыкъащтакъэ! Ауэ, еджэным сыхыхьа еужьк1э  1упщ1 сщыхъуащ  иджыри  куэдым  зыхуезгъэсэн  зэрыхуейр, уэрэд жы1эным и щэху куэд къызэ1усхын хуейуэ  къызэрыспэплъэр.

Консерваторием   щызэзгъэпэща вокал лъабжьэ  быдэр, гастроль график мытыншым  сыхэзыгъэзагъэ зэф1эк1ыр, репертуар зэмыл1эужьыгъуэр къыстемыхьэлъэу зэрысхуэгъэзащ1эр зи ф1ыщ1эр Мэзкуу консерваторием  сыщезыгъэджа, профессор Масленникова Иринэ   Ивановнэщ.  Ещанэ   курсым   сэ   сыхэхуащ профессор Арефьевэ Евгения Михайловнэ   камернэ ансамблымк1э и классым. Аращ   сыхуэзыгъэхьэзырар   Чайковскэм и Зэпеуэм, ехъул1эныгъэ лъагъуэм и щ1эдзап1э схуэхъуам.

Си к1эн къик1ри  егъэджак1уэ схуэхъуащ  Масленниковэ  Иринэ  Ивановнэ. Мис ар ц1ыхушхуэщ! Уэрэджы1ак1уэ, ц1ыху гъуэзэджэщ! Иринэ  Ивановнэ   езым и егъэджэныгъэ   системэ, езым и школ  и1эжщ. Абы и деж сыкъыщык1уам сыук1ытэхт, си къарур фи ф1эщ хъужыртэкъым. Иринэ  Ивановнэ   сытми   сыхуигъэсащ- псэуныгъэм, ныбжьэгъугъэм, ф1ыуэ сигъэлъэгъуащ  музыкэр, литературэр, театрыр. Ф1ымрэ 1еймрэ зэхызигъыгъэк1ырт, си гъуэгугъэлъагъуэт ар. Куэдым дытепсэлъыхьырт дэ т1ур.

Масленникова Иринэ ф1эф1тэкъым классым  вакъэ къемызэгък1э сыкъыщык1уэм деж, абы къибжырт уэрэджы1ак1уэр лъэдакъэ лъагэ зыщ1эт  туфлъэ ек1у щыгъыу, щыгъын дахэк1э хуэпауэ, зэщ1экъуауэ щытын  хуейуэ.  Иринэ   Ивановнэщ   къалэ ц1ык1ум щыщ   хъыджэбз ук1ытэхым уэрэджы1ак1уэ къыхэзыщ1ык1ар. Си макъым, лирикэ- колоратурнэ  сопранэм,  зиужьын папщ1э упражение   щхьэхуэхэр     къызитырт абы.

Сэ сытым дежи ф1ыщ1э яхузощ1   фортепианэм  сыхуезыгъэджахэм. Ахэрщ    зи ф1ыщ1эр сэ    ноби  мы    музыкэ   1эмэпсымэм   сызэреуэфыр.  Сэ къызэрыслъытэмк1э музыкэ  1эмэпсымэхэм    хуэ1эрыхуэ уэрэджы1ак1уэхэм макъхэр     нэхъ зэхагъэк1ыф, мэкъамэр   нэхъ    кууэ зэхащ1э.   Иджыпсту   апхуэдэ  зэман  си1экъым роялым   куэдрэ    сыбгъэдэсыну, ауэ си унагъуэм, ныбжьэгъухэм папщ1э джаз сыщеуэ щы1эщ зэзэмызэ.

Си студент илъэсхэм къызэхъул1ащ си хъуэпсап1эхэм ящыщ   зы. Щы1эт  Пицундэ   къалэм   зы орган хьэлэмэтыщэ, сеуэфу   зезгъэсэну   сыхуейуэ. А хъуэпсап1эр консерваторием къыщызэхъул1ащ. Илъэсищк1э орган классым сык1уащ.

А  илъэсищыр  си  анэм  и нэ къызыхуик1ыу щыта  хъуэпсап1эм   и   фэеплъщ. Къыщынэмыщ1ауэ, сытым  дежи  органым  и макъ  щы1у  чылисэм   пэгъунэгъуу   сыкъыщыхъуат   сэ.

Арати, си гъащ1эм зихъуэжащ. Сэ   унэрыс   хъыджэбз ц1ык1уу сап1ат: общежитие,  Мэзкуу, консерваторие  жыхуи1эхэм къарык1ыр къызгуры1уащэртэкъым. Занщ1эу а псор къысхукъуэуати, сыхэзэрыхьат мащ1эу, ауэ к1эщ1у зызыщ1эскъуэжащ. Сэ ф1ы дыдэу седжащ, пионер щ1ык1эу, щапхъэ зытрах студенткэу  сыщытащ.

ПРИМАДОННЭ

Макъыр  кумбыгъэм   ещхьщ. Абы из зыщ1ыр Дыкъэзыгъэщ1арщ. Зыми  ищ1эркъым ар къызэрыхъур. Ауэ, Тхьэшхуэр  къызэрыпхуэупсар    хъумэн   хуейуэ   къызобж.

Дэ  ц1ыху кърагъэблагъэхэм   дащыщу   аращ. Дыздрагъэблагъэм док1уэри ди  къэлэныр щыдогъэзащ1э. Дэ ди  япэ   къэлэнщ ц1ыхухэм ф1ыуэ зыкъедгъэлъагъуну, къыщынэмыщ1ауэ ф1ыуэ дыкъилъэгъун    хуейщ   режиссерым, дирижерым, дыздэлажьэхэр   къыдэтхьэхын   хуейщ,    тыншу ик1и гъэщ1эгъуэну лэжьыгъэр ек1уэк1ын щхьэк1э. Абы мыхьэнэшхуэ и1эщ. Апхуэдэ щытык1эм унэсамэ  уи   гур  бут1ыпщу творчествэм   зепт   хъунущ.

Сэ къызэрысщыхъумк1э ц1ыху хуабэу, зэ1ухауэ,  театр дэтхэнэри ф1ыуэ плъагъуу   щытын   хуейщ. Лъагъуныгъэр щызэхэпщ1эм деж  макъыр   дахэу мэ1у, лэжьыгъэр гъэщ1эгъуэну ек1уэк1. Театр зэмыл1эужьыгъуэхэм щыщхэм я  гуп  къыхэхахэм   сыщыхэт  куэдрэ  къохъу. Мазэрэ   ныкъуэ п1алъэм абыхэм садек1уу спектакль  хъарзынэхэр   дгъэувын папщ1э ц1ыху  зэ1ухауэ ущытын    хуейщ.

Примэм    езым и зыщ1ык1э и1эжын хуейщ: сценэм ек1уу итыфу, уэрэд щыжи1эк1э и нэк1ур 1уплъэгъуаф1эу и1ыгъыфу.   Уи   зрителыр    къыхэбгъуатэрэ    ахэр  зэщ1эпщтэу, птхьэкъуу щытын  хуейщ. Ц1ыхухэм хуэбагъэ, лъагъуныгъэ  къыппкъырихыр зэхащ1эн хуейщ.   Нурым   мыхьэнэшхуэ и1эщ. Ц1ыху гъэщ1эгъуэну ущымытыфмэ, умыхьэнэншэмэ ц1ыхухэр къыптезашэнущ.

Си къуэр  дунейм   къытехьа  иужь,  зэхэсщ1эу си макъыр еф1эк1уащ: нэхъ   щабэ   хъуащ, тремоляция мащ1э сэ  езым  зэран  къысхуэхъуу   хэтти, ари хэк1ащ. Зэхъуэк1ыныгъэхэм иджыри   пищэу къыщ1эк1ынщ, ауэ    иджыпсту си макъыр   лирикэ-колоратурнэ   сопранэм    нэхъ хуок1уэ, «лирикэм» нэхъ тегъэщ1ауэ.

Сэ   зи    репертуарыр    хуэсакъыу   къыхэзых уэрэджы1ак1уэхэм сащыщщ. Сызэрыт  ныбжьым   теухуа  уэрэдхэри  къыхэзмыхыу   хъуркъым, си макъыр  схъумэн папщ1э. Псалъэм папщ1э Джильда е Джульеттэ си дежк1э к1асэщ, ауэ   Лючия,   Виолетта, Мими   сымэ-  игъуэщ.

Ц1ыху зэхущытык1эхэр щ1эмыуфауэ къызыхэщ, ук1ытэм уебакъуэн хуей щыхъу постановкэ срагъэблэгъамэ си 1эщ1агъэм щысхузэф1эк1 псори къэзгъэсэбэпыу, ролыр нэхъ гъэщ1эгъуэн, нэхъ щ1эрыщ1э  сщ1ыну къыщ1эк1ынт. Ауэ, пэжыр жыс1энщи,  сыщошынэ апхуэдэ ролхэм, сахуэпабгъэркъым. Сэ сф1эф1щ нобэрей гъащ1эм теухуа спектаклхэр, ауэ егъэлеиныгъэ зыхэтхэр сф1экъэбылкъым.

Си  творчествэм  дихьэххэм   къапкърих   хуэбагъыр ф1ыщ1эшхуэ сощ1. Сэ   езыми къызгуро1уэж къызэрымык1уэу, ф1ы дыдэу, сытым дежи   зыкъэзгъэлъагъуэфу    зэрыщымытыр, къыщызэхъул1эри къыщызэмыхъул1эри 1упщ1у солъагъур, ик1и щхьэусыгъуэхэр    зэпкъырызохыр.

Си  макъыр сытым дежи   дахэу 1ун хуейщ. Си тебрыр нэгъуэщ1   зыми   хэгъуэщэнукъым, ауэ,  сытым дежи,   макъым и плъыфэщ1эхэр къэслъыхъуэн   хуейщ. Консерваторие   нэужьым   уэрэд жы1эным теухуауэ ф1ыуэ хэзгъэхъуауэ  къысщохъу, си макъыр   нэхъ   дахэ  хъуащ. Мэкъамэр ф1ыуэ зэрызэхэзгъэк1ыфыр сэбэп    къысхуохъу.

Хэт сыт хуэдэ увып1э къысхуигъэфащэми  мыхьэнэ  лъэпкъ  естыркъым. Си дежк1э нэхъыщхьэр   сэ    езым    уэрэд жы1ак1уэф1ыу, ц1ыху насыпыф1эу зыкъызэрыслъытэжырщ. Дауи,  сыщылажьэ  театрым   пашэныгъэ  щыс1ыгъын хуейщ. Абы сэ езэш сымыщ1эу солэжь. Ц1ыхухэр къызэрыдэпхьэхыфынур  адрейхэм уазэремыщхьымк1эщ. Иджыпсту си концертхэм, спектаклхэм залым щ1эзу ц1ыхухэр зэхуашэс. Си ц1эр къыстелажьэу аращ.

Къызэда1уэхэм саф1эгъэщ1эгъуэну щытын папщ1э, сытым дежи,   хэплъыхьауэ, ек1уу сыщытыну сыхущ1окъу. Мыхьэнэшхуэ и1эщ актерым и теплъэм, сценэм зэрызыщи1ыгъым. Ехъул1эныгъэм и пщалъэу  къызобж  зал щымыр, 1эгуауэшхуэхэр, ц1ыхухэм я нэк1ум ислъагъуэ   дэрэжэгъуэр.

Си уэрэдхэм къарык1ыр псори къызгуро1уэ. Итальяныбзэр ф1ыуэ солъагъу. Ар шэщ1ащ, икъук1э дахэщ. Уэрэдым нэхъ къек1у бзэ уигъэлъыхъуэнщ.

Сценэм къыщыздэлажьэхэм зэхэщ1ык1, пэжыныгъэ яхэлъмэ ар ф1ыщ1эшхуэ сощ1. Зэдэлажьэхэм я зэхуаку апхуэдэ зэхущытык1э дэмылъмэ лъагъуныгъэр сценэм къыщыбгъэлъагъуэну гугъущ.

Спектакль нэужьым тыншу сыжеижыркъым. Си лъыр адреналиным егъэп1ейтей. 1эхъуэгъуэтегъэк1ыу  уэрэд схужы1эркъым, псори си псэм, си пкъым зэхещ1э, роль згъэзащ1эхэм сызыщ1ащтэ. Ар тыншу къызэхъул1эу схужы1энукъым. Иужьк1э куэдрэ си къарур зэтызогъэувэж. «Лючия ди Ламер мур», «Травиатэ» нэужьхэм  махуит1-щык1э зыкъэсщ1эжу аращ. Душым сык1эщ1этщ, псым сос. Ауэ сытхьэусыхэркъым, Тхьэм къару къысхелъхьэ. Дэ кумбыгъэм дырещхьщ: е дыизщ е дыныкъуэщ. Ди щхьэщыгум итым къызэрыпхуигъэфащэщ.  

ПСЭК1Э БЛАГЪЭ ЗЫХУЭХЪУА ТЕАТРЫМ И АКТРИСЭЩ

Режиссер Титель Александр сызэрыдэлажьэм сырогушхуэ, си дежк1э ар насыпщ. Узыдэлажьэр ф1ыуэ плъагъун хуейуэ къызолъытэ.

Лъагъуныгъэм ипкъ итк1эщ зыгуэр зэрыпхузэф1эк1ынур. Сэ къызгуры1уащ сыщылажьэ театрри абы и режиссерри ф1ыуэ зэрыслъагъур. Титель сытым дежи чэнджэщээгъу схуэхъуфынущ, абы си 1эр иубыдыу гъуэгу захуэм сытригъэувэфынущ. Аращ сэ зыми емыщхь, дахэ, гъэщ1эгъуэн къысхэзыщ1ык1ар. 

Сэ сыдахэтэкъым, сызы1эщ1элът, иджыпсту сызэрыщытым нэхърэ килограмм 25-к1э сынэхъ хьэлъэт, зыхуэпэк1и, сценэм зыщы1ыгъык1и сщ1этэкъым, сыук1ытэти зысп1ыт1-зысхузт. Машинэм и щхьэм сытету «Мюзеттэм и вальсыр» дахэу схуэгъэзащ1этэкъым. Тительщ псоми сезыгъэсар.

Титель и хьэтырк1э килограмм 25-рэ к1эрызгъэхуащ,  ик1и  театрым сыкъак1уэри  «Сывдэлэжьэну сыхуейщ» жыс1ати сыкъащтащ. Си уэрэд жы1эк1эм еда1уэри-  «Къыдощтэ мы хъыджэбз ц1ык1ур къызжа1ащ».

Сэ, зи нэхэр къэмыпщ1а джэду шырым хуэдэу къызжа1эр згъэзэщ1эну сыхьэзыркъым, сыц1ыхубз балигъщ. Сэ сф1эф1къым сышхыдэну, зыгуэрым сыф1энэну, сигу иримыхьыр щабэу схужы1энущ. Языныкъуэхэм деж режиссерым и кабинетым сок1уэри «1уэху блэк1 си1эщ»- жызо1э, езыми «къак1уэ»- же1эри,  сыщ1охьэ. Гувэху дыщысщ апхуэдэхэм деж, куэдым дытопсэлъыхь, постановкэм деж сызэрыхуэпауэ щытынум, нэгъуэщ1хэм.

Ди театр сценэм  уэрэд щыжып1эну тыншкъым, абык1э адрей театрхэм дакъыщхьэщок1. Мыбы дыкъыщалъхуащ ик1и дыкъыщыхъуащ. Апхуэдизк1э зэмыл1эужьыгъуэу зыкъэдгъэлъагъуэурэ десащи,  акваланг тщыгъыу сценэм дыкъихьэфыну къысщохъур! Ауэ сытми си 1эр едзыхауэ сценэм ситыжыфынукъым, 1эмал имы1эу зыгуэрхэр къэзгъэлъагъуэн хуейщ, сыджэгуу, сыкъафэу.

Сэ сыук1ытэкъым дыхьэшхэну,  мыдахэу сыщытыну. Хъыджэбз ц1ык1ухэр ирогузавэ: «Дауэ тщ1ымэ дауэ хъуну, ди ныкъусэныгъэхэр дау дгъэпщк1уну»-  жа1эри. Пэжщ, ныкъусэныгъэхэр гъэпщк1ун хуейщ, ауэ дыхьэшхэныу ущытыфынри зэф1эк1щ.

Сценэм сыщитым деж си унэ сыщ1эсыжу къысф1ощ1.

Псалъэм папщ1э «Травиатэм» и ет1уанэ актым зэрыхэтым хуэдэу унэм сыщ1эсыфынущ: ц1ыхухъу джанэ сщыгъыу, кофе згъавэу…Хуиту зыщыс1ыгъщ сценэм, уэрэдри апхуэдэу жыс1эну къызэхъул1эмэ согуф1э.

ЩХЬЭГЪУСЭЩ ИК1И АНЭЩ

Хабзэ схуэхъуауэ спектаклым унэм зыщыхузогъэхьэзыр. Роялым сыбгъэдэсу уэрэдхэр къызопщытэж. Щыму сыщысыфкъым.

Си гъащ1эм увып1э нэхъыщхьэр щызы1ыгъ ц1ыхур си къуэ Александрщ. Унэм абы дызэрыщеджэр Сандрощ. Ар школым къик1ыжа нэужь къыздэуэршэрыну хуейщ. Дауэ зыри жызмы1эу сызэрыщысынур? Си къуэм нэхъыф1 дыдэу щы1эр хуэсщ1эну си къэлэнщ. Ар илъэс псок1э быдзышэк1э сп1ащ, псалъэм къыдэк1уэу жыс1энщи,  адрей уэрэджы1ак1уэ анэхэм апхуэдэу ящ1ыркъым.

Тхьэшхуэр анэ насыпк1э къыщысхуэупсак1э, сабийм схузэф1эк1 псори хуэсщ1эн хуейщ. Сандрик и япэ илъэсым сэ ар гастролхэм къыздесшэк1ащ. Лондон, Ковент  Гарден тетрым,  «Онегиныр» щыдгъэхьэзырым мазит1к1э сыщы1ащ. Абы щыгъуэм си къуэр школак1уэт, ауэ абдежми зэпысщэфащ  Сандро Лондон къэсшэну. Иджыпсту си къуэр ц1ык1ужкъым, ар артист хъуну къысф1ощ1. Театр хорым зыщегъасэ, сценэм к1эщ-к1эщ1урэ къохьэ.

Сэ унэм сыкъыщык1уэжам деж, Сомерсет Моэмым и персонаж Ламберт Джулия хуэдэу, джэгуным  пысщэркъым, мыбдеж сэ сыщыанэщ. Унэм сыкъыщ1ыхьэжрэ бжэр хуэсщ1ыжамэ-   сыц1ыхубз къызэрыгуэк1щ.

Си къуэр театрым «лэжьак1уэ» къыщ1эсшар, псом япэрауэ, абы дэщ1ыгъуу зэман нэхъыбэ зэрызгъэк1уэнырщ. Ит1анэ, театр лэжьэк1эм, репетицэхэм хуабжьу узэщ1ек1уэ, уи зэманыр зэбгъэзахуэу урегъасэ, ар куэдым ящ1экъым.

Си къуэр уэрэджы1ак1уэ зэрымыхъунур сощ1э. Ар драмэм нэхъ дехьэхь, сэри сыарэзыщ абык1э, ауэ иджыпсту драмэ актерк1э щ1алэ1уэщ ар. Си дежк1э нэхъыщхьэр абы унэт1ыныгъэ тэмэм естынырщ, адэк1э езыр егупсысынщ, къыхихынщ. Щ1алэ ц1ык1ум хъарзынэу есэпыр, есэп 1эмалхэр зи лъабжьэ щ1эныгъэхэр  къохъул1э. Деплъынщ абы кърик1уэнум.

Си къуэм иф1эф1къым спектаклым и к1эухым зи роль згъэзащ1эр дунейм щехыжым деж . Абы къызэрыщыхъумк1э, «Любовный напиток» постановкэм хэт Адинэ и ролырщ нэхъыф1 дыдэу къызэхъул1ар.

ИК1ЭМ- ИК1ЭЖЫМ ТХЬЭ1УХУДЩ

Сэ си1эщ стилистхэр, ахэр си теплъэм, щыст1агъэ фащэхэм к1элъоплъ. Ауэ,   абыхэм къысхуагъэлъэгъуар сигу нэмысмэ зэик1 сыкъихьэнукъым сценэм. Ц1ыхубзыр сытым дежи дахэу щытыну и къэлэнщ. Артисткэр адрейхэм я хъуэпсап1эу,  дэбгъуэн зыхэмылъ щыгъын ипкъым иту щытын хуейщ. Бостей ек1у щысщыгъым деж си уэрэджы1эк1эри нэгъуэщ1у, нэхъыф1у къысщохъу.

Уэрэджы1ак1уэ ц1ыхубзым  дежк1э мыхьэнэшхуэ и1эщ насыпыф1эу щытынум. Ар ц1ыхум къыпкъырех, и нэхэр мэлыд, и пкъыр захуэу и1ыгъщ, сценэм пщыгуащэ щ1ык1эу итщ. Апхуэдэм деж залым щ1эсхэм  ялъэмык1ыу я псэр зэ1уах, уэрэджы1ак1уэм етхьэкъу…Нэгъуэщ1 абыхэм къахуэнэркъым.

 ….ГЪАЩ1ЭМ ТЕУХУАУЭ К1ЭЩ1У

Битлзыр сф1эгъэщ1эгъуэну ар къудейщ. Нэгъуэщ1 мэкъамэщ сэ си псэм ф1э1эф1ыр. Нэхъыбэр зде1эмк1э сэри се1эркъым, абы и 1уэхук1э закъуэныгъэм сесащ.

Куэду, мыхьэнэ имы1э нэхърэ,  мащ1эрэ ф1агъ ин и1эмэ  нэхъ тэмэмщ. Музыкант нэгъэсауэ сэ къэзбжыр бжыгъэхэм к1элъыжэракъым, ат1э зи творчествэр нэхъ кууращ.

Сэ сф1эмыгъэщ1эгъуэн злэжьыркъым. Ахъшэ тынш къэзлэжьыну сыхущ1экъуркъым: си псэук1эм арэзы сыкъещ1. Аращи,  си псэм ф1экъэбыл   проектхэм ф1эк1а сыхыхьэркъым. Къылъырес а лимузин хужьхэр попсам…

Сэ сытым дежи нэхъыф1ым сыхущ1окъу, сымыщ1эм сыщ1эупщ1эну сыук1ытэркъым.

Сэ сынасыпыф1эщ, сыанэщ, Къуэ телъыджэ соп1- Сандрик…Ар узыншэну си хъуэпсап1эщ, ик1и сытым дежи Тхьэм сыхуолъэ1ур абык1э. Сыхуейщ абы ц1ыхухъу нэгъэса къищ1ык1ыну. Си щхьэк1э сыщ1охъуэпс лэжьыгъэ 1уэхук1э ехъул1эныгъэхэм, лъэгап1эщ1эхэм.

Нобэк1э си лэжьыгъэм щ1эупщ1э зэри1эм хуэдэу адэк1и щытыну сыхуейщ. Сыхуейщ сытым дежи насыпыф1эу сыщытыну.

«АДЫГЭ»  ФОНДЫМ  КЪЫБГЪЭДЭК1ЫУ

Урысейми, Абхъаз республикэми я ц1ыхубэ артисткэ Герзмава Хиблэ Леварс и пхъур 1970 гъэм, щ1ышылэ мазэм къыщалъхуащ Абхъаз АССР-м и Пицундэ къалэм. 1994 гъэм Мэзкуу консерваторием вокалымк1э и факультетыр къиухащ. А гъэ дыдэм Чайковскэм и ц1эр зезыхьэ Международнэ зэпеуэм, Мэзкуу щек1уэк1ам,  Гран-при къыщихьауэ щытащ.

1995 гъэ лъандэрэ Мэзкуу и  академическэ музыкэ театрым, Станиславскэмрэ Немирович- Данченкэмрэ я ц1эхэр зезыхьэм,   и солисткэщ. 2001 гъэм Абхъазым щрегъэк1уэк1 «Герзмава Хиблэ фрегъэблагъэ…»  музыкэ фестивалыр.

Герзмава Хиблэ дунейпсом и сценэ нэхъыф1хэм зыкъыщегъэлъагъуэ: Мариинскэ театрым, Нью- Йорк и Метрополитен- оперэм, Лондон и Ковент-Гарден театрым, Урым оперэм, Барселонэ и Гранд Театро де Лисео, Париж и Елисей губгъуэхэм  и театрым, нэгъуэщ1 куэдми. Герзмава Хиблэ театр премие куэд къыхуагъэфэщащ: «Золотой орфей», «Золотая маска», «Триумф», «Casta Diva» жыхуи1эхэр.

Зытхыжар Федосеев Ильящ

Адыгэбзэк1э зэзыдзэк1ар Тэмазэ Альбинэщ

Сурэтхэм елэжьахэр: Арефьевэ Наталья, Ваан Павел, Семенюк Леонид, Дзяпш- ипа Нино